Στερεοτυπική επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά: Να αλλάξει το άτομο με αυτισμό ή η δική μας άποψη για αυτήν;

Τα περιορισμένα ενδιαφέροντα και η επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά  αποτελούν ένα από τα δύο κριτήρια που ορίζουν τον αυτισμό. Ωστόσο, η επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά  περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα χαρακτηριστικών που μπορεί να εμφανίζονται σε μια ποικιλία συνδυασμών, και με διαφορετική ισχύ, μεταξύ των αυτιστικών ατόμων.

Οι επιστήμονες κατηγοριοποιούν τις επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές σε δύο ομάδες.  Η πρώτη ομάδα περιλαμβάνει κινήσεις όπως το ΄φτερούγισμα’ στα χέρια ,  η ιδιαίτερη ενασχόληση με αντικείμενα, οι ταλαντώσεις  του σώματος και  φωνητικά όπως γρύλισμα ή η επανάληψη ορισμένων φράσεων. Η δεύτερη περιλαμβάνει  ρουτίνες και τελετουργίες, την επιμονή στην ομοιότητα και το έντονο ενδιαφέρον για κάποια θεματική.

Οι επαναλαμβανόμενες κινητικές συμπεριφορές παρατηρούνται επίσης σε άλλες καταστάσεις όπως για παράδειγμα, κορίτσια με σύνδρομο Rett που στριφογυρίζουν συνεχώς, άτομα με  ΔΕΠΥ, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και σχιζοφρένεια.

Είναι επίσης μέρος της τυπικής ανάπτυξης:  Τυπικά βρέφη και νήπια μπορεί να κλωτσούν τα πόδια τους επανειλημμένα, να ταλαντεύονται μπρος-πίσω παίζοντας ή να χτυπούν τα χέρια τους με ενθουσιασμό. Αυτές οι κινήσεις όλο και περισσότερο θεωρούνται σημαντικές ώστε  τα παιδιά να κατανοήσουν πώς λειτουργεί το σώμα τους και να αναπτύξουν  εκούσιες συντονισμένες κινήσεις.

Αυτές οι πρώιμες επαναλαμβανόμενες κινήσεις μπορεί να είναι πιο έντονες στα αυτιστικά άτομα και να παραμείνουν πολύ μετά την παιδική ηλικία. Τούτου λεχθέντος, ακόμη και οι τυπικοί ενήλικες μπορεί να εμφανίζουν επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως το τρεμόπαιγμα ενός ποδιού, το χτύπημα των δακτύλων στο τραπέζι ή το μάσημα στο καπάκι ενός στυλό όταν συγκεντρώνονται . Μπορεί επίσης να έχουν έντονο ενδιαφέρον για μια συγκεκριμένη μπάντα ή αθλητική ομάδα, όπως τα αυτιστικά άτομα για τα δρομολόγια ενός τρένου ή  την ταξινόμηση των ειδών πεταλούδας.

Οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές είναι από τα πρώτα σημάδια του αυτισμού που εμφανίζονται  στην παιδική ηλικία. Ωστόσο, παρατηρούνται σε άτομα σε όλο το φάσμα του αυτισμού και τείνουν να είναι πιο έντονα σε άτομα με χαμηλότερα επίπεδα γνωστικής ικανότητας.  Οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές έχουν αναγνωριστεί ως μέρος του αυτισμού από όταν πρωτοξεκίνησε η συζήτηση για τον αυτισμό.  Ο Leo Kanner και ο Hans Asperger σημείωσαν τις επαναλαμβανόμενες κινήσεις και  την επιμονή στην ομοιότητα ως χαρακτηριστικά στα πρώτα παιδιά που περιέγραψαν, όπως και η ερευνήτρια Grunya Sukhareva.

Εντούτοις, για πολλές δεκαετίες η έρευνα για τον αυτισμό επικεντρώθηκε στις άλλες μεγάλες ομάδες χαρακτηριστικών του όπως οι κοινωνικές δυσκολίες και προβλήματα επικοινωνίας. Ως αποτέλεσμα, οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές δεν μελετήθηκαν διεξοδικά και δεν έγιναν κατανοητές.

Οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές δεν αποτελούσαν απαραίτητο μέρος των κριτηρίων για διάγνωση αυτισμού όπως ορίζονταν στην προηγούμενη έκδοση του Διαγνωστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών των Η.Π.Α. (DSM)  και μόνο κατά την προηγούμενη δεκαετία  οι επιστήμονες  συμπεριέλαβαν αυτές τις συμπεριφορές ως κεντρικό στοιχείο στον ορισμό του αυτισμού.

 Μερικοί ερευνητές θεωρούν ότι οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές προσφέρουν στους αυτιστικούς ανθρώπους έναν τρόπο να αποκλείσουν τον ‘έξω κόσμο’. Οι υπόλοιποι υποστηρίζουν ότι οι συμπεριφορές δεν εξυπηρετούν κάποια λειτουργία και αντικατοπτρίζουν απλώς ένα αποδιοργανωμένο νευρικό σύστημα.

Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, τα αυτιστικά άτομα έχουν περιγράψει μια μεγάλη ποικιλία λειτουργιών που εξυπηρετούν οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές τους.

Μερικές φορές, λένε, η εμπλοκή σε αυτές τις συμπεριφορές τους κάνουν να αισθάνονται καλά. Αλλά, πέρα ​​από αυτό, οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές μπορεί να προσφέρουν σε αυτά τα άτομα έναν τρόπο να ηρεμήσουν το άγχος τους, να δημιουργήσουν ή να διατηρήσουν την ευαισθητοποίηση του σώματός τους, να επικεντρώνουν τη συγκέντρωσή τους ή να αντιμετωπίσουν αισθήσεις ή συναισθήματα που τους καταβάλλουν. Μπορεί επίσης να τα βοηθούν να επικοινωνήσουν τη διανοητική ή συναισθηματική τους κατάσταση σε άλλους.

Η ίδια συμπεριφορά μπορεί να εξυπηρετεί διαφορετικούς σκοπούς σε διαφορετικά άτομα, ή ακόμη και στο ίδιο άτομο σε διαφορετικούς χρόνους, ανάλογα με την κατάσταση ή τη διάθεσή του.

Μπορούν όμως οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές να είναι επιβλαβείς;

Κάποιες φορές.  Έντονες ή συνεχείς επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές εμποδίζουν το αυτιστικό άτομο να εμπλακεί σε σημαντικές δραστηριότητες όπως το σχολείο. Επίσης, περιστασιακά, μπορεί να προκαλέσουν αυτοτραυματισμό ή  βλάβη σε άλλους, πχ με τα επανειλημμένα  χτυπήματα του κεφαλιού στον τοίχο.

Πέρα από αυτές τις βλάβες, οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ενδέχεται να αποσπάσουν την προσοχή άλλων ανθρώπων ή -εάν θεωρηθούν περίεργες- μπορεί να έχουν κοινωνικές συνέπειες για τα αυτιστικά άτομα, καθιστώντας πιο δύσκολο για αυτά να συνάψουν φιλίες ή να εργαστούν.

Για πολλά χρόνια, οι γιατροί επικεντρώθηκαν στην εξάλειψη των επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών σε άτομα με αυτισμό. Αυτό μερικές φορές περιελάμβανε ακραίες μεθόδους, όπως συνταγογράφηση ισχυρών αντιψυχωσικών φαρμάκων ή ηλεκτροπληξία. Τώρα αμφισβητείται από πολλούς γιατρούς ακόμη και το αν απαιτείται παρέμβαση, εκτός εάν οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές έχουν ως αποτέλεσμα τη σωματική βλάβη στο αυτιστικό άτομο ή σε άλλους.

 Όταν μια συμπεριφορά αποσπά την προσοχή ή εμποδίζει το αυτιστικό άτομο να συμμετάσχει στο σχολείο ή σε άλλη δραστηριότητα, οι κλινικοί γιατροί μπορούν να προσπαθήσουν να προσδιορίσουν τη λειτουργία της  επαναλαμβανόμενης συμπεριφοράς. Εάν η περιστροφή σε κύκλους στην τάξη βοηθά ένα αυτιστικό παιδί να καταπραΰνει το άγχος του, για παράδειγμα, ο γιατρός του μπορεί να προσπαθήσει να βρει τρόπους να ελαχιστοποιήσει το άγχος ή να προτείνει μια άλλη ηρεμιστική συμπεριφορά που είναι λιγότερο ενοχλητική.

Στην περίπτωση συμπεριφορών που οι άλλοι μπορεί να βλέπουν ως περίεργες, τα αυτιστικά άτομα μπορεί να χρειάζονται βοήθεια για την ανάπτυξη στρατηγικών που επιφέρουν  την καθυστέρηση της συμμετοχής σε αυτές τις συμπεριφορές έως ότου είναι μόνοι ή με άτομα που δεν στέκονται απέναντι σ’ αυτές επικριτικά.

Ή μπορεί απλώς να είναι η κοινωνία  που πρέπει να αλλάξει και όχι τα άτομα με αυτισμό.

ΠΗΓΗ: Sarah Deweert | www.spectrumnews.org